Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια (1933)
Το έργο του Στράτη Μυριβήλη «Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια», φαίνεται ως συνέχεια του έργου «Η Ζωή εν τάφω», με το θαυμάσιο γλωσσικό του όργανο, το εντελώς προσωπικό και ανεπανάληπτο ύφος του, και τον ολάνθιστο πεζογραφικό λυρισμό του, μας δίνει σαν σε ραφαηλική ζωγραφιά το νησί του ολόκληρο και πανέμορφο: στεριά, θάλασσα, βλάστηση, χωριό, πολιτεία, λαό.
Περιγραφή
Το μυθιστόρημα «Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» (1933), αποτελεί ένα αριστούργημα του Στράτη Μυριβήλη που μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη από τον Κώστα Αριστόπουλο το 1978. Η ατμόσφαιρα του πολέμου είναι κι εδώ παρούσα, καθώς ο ήρωας επιστρέφει από τον πόλεμο στη Μυτιλήνη, όπου βασανίζεται ανάμεσα στο σεβασμό προς τη μνήμη του σκοτωμένου φίλου του και στον έρωτα που αισθάνεται για τη χήρα εκείνου.
Η αναγγελία έκδοσης του βιβλίου
"Με πρωτοφανή διά τα χρονικά του λογοτεχνικού βιβλίου ζωηρότητα εξακολουθεί η ζήτησις του γνωστού ελληνικού βιβλίου του πολέμου "Η ζωή εν τάφο". Από της ερχόμενης εβδομάδος τίθεται εις κυκλοφορίαν η 8η χιλιάς του βιβλίου. Εντός του Οκτωβρίου κυκλοφορεί και νέον μυθιστόρημα του κ. Μυριβήλη "Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια το οποίον επίσης θα εκδώσει ο οίκος Flammarion εις την γαλλικήν, όπως έγινε και με το "Η ζωή εν τάφω".
"Ελεύθερον Βήμα"
Στήλη: "Καθημερινή Ζωή", Παρασκευή 25 Αυγούστου 1933
Κριτική
Η ασύγκριτη πένα του Μυριβήλη μας ταξιδεύει και πάλι! Σ’ ένα νησί που ξετυλίγεται μαγευτικά μέσα από εκπληκτικές περιγραφές... Σε καταστάσεις και γεγονότα που κυριολεκτικά ζωντανεύουν μέσα στις σελίδες του... Σε πρόσωπα και χαρακτήρες – προ πάντων αυτά! Πορτραίτα ανθρώπων που σου δίνονται με ξεχωριστή ευκρίνεια, που σε κάνουν να ταυτίζεσαι, να αγωνιάς, να πονάς και να χαίρεσαι μαζί τους! Με γλώσσα αυθεντική και γοητευτική ο συγγραφέας υφαίνει την μοναδική ιστορία του Λεωνή και της Σαπφώς, της δασκάλας με τα μάτια τα χρυσά, και σε στροβιλίζει στον κυκλώνα καταλυτικών συναισθημάτων... Η σύγκρουση ανάμεσα στο καθήκον και στον έρωτα - καημό που διεκδικεί και εξαγνίζει μέχρι την τελική του δικαίωση, μέχρι τον θρίαμβο της ζωής πάνω στον θάνατο!
Απόσπασμα
Η κορυφαία στιγμή του έργου με το Λεωνή να καταχτά τη Σαπφώ
Η Σαπφώ αφήνεται στην αγκαλιά του, πιάνεται από το λαιμό του με το χέρι που σφίγγει τα καβούρια, δένεται πάνω του με το μπράτσο της και σιγά – σιγά ξαμολάει το κλαδί της αγριοσυκιάς.
Ο Λεωνής την κρατά σφιχτά με το ζερβί του πάνω στο στήθος, κατεβαίνει πολύ αργά, με προσοχή. Δοκιμάζει πρώτα καλά την κάθε προεξοχή του βράχου, πριν πατήσει απάνω με όλο του το βάρος. Ένα κύμα καυτερό τόνε γλύφει όλον, στα μηλίγγια του βαράνε σφυριές. Όλα είναι πράσινα μπροστά στα μάτια του, ένα ρευστό πράσινο που τρέχει. Ένας καταρράχτης από φύλα που θροούν και χύνουνται σε βάραθρο.
Ακούει το νερό σα να γουργουρίζει βαθιά μέσα στο καύκαλό του. Νιώθει το ζεστό κορμί της να τόνε τυλίγει σαν κισσός. Μεστό, λυγερό και ντελικάτο. Νιώθει στο πρόσωπο τη γλυκιά ζεστασιά των στέρεων κόρφων, που ζουλιούνται πάνω στο μάγουλό του, κ’ η ευωδιά τους τόνε ζαλίζει. Σα νάχει το πρόσωπό του ολόκληρο χωμένο μέσα σ’ ένα πελώριο τριαντάφυλλο. Ακούει την καρδιά της που χτυπά δυνατά κάτ’ από τη λεπτή μπλουζίτσα, και θαρρεί πως είναι η δική του καρδιά. Τα αίματά τους ορμούν ενάντια, αντιχτυπιούνται, βροντάνε τον ίδιον άγριο ρυθμό, σα να συγκοινώνησαν ξαφνικά οι αρτηρίες τους. Μια αίσθηση τρομερή, βίαια ευτυχισμένη, που φτάνει ως τον πόνο.
Σαν πάτησε χάμω δεν την άφησε. Ξαμόλησε μόνο το μπαστούνι να κρέμεται στην αγριόριζα κ’ έσφιξε γύρω στο κορμί της και τ’ άλλο του το μπράτσο. Τήνε κράτησε έτσι σαν ένα παιδί, σαν ένα θησαυρό. Την έσφιξε στην αγκαλιά σαν ένα λάφυρο. Έσκυψε στο πρόσωπό της έξαλλος, έσκυψε πολύ κοντά, πάνω από τα χρυσά μάτια της. Και τα βρήκε να τον κοιτάνε από κάτω, όπως κοιτάνε τα μάτια των αρρώστων μες από το βύθος της θέρμης. Η ματιά του μπήκε μέσα της, αρσενική και βάρβαρη. Είταν η αστραψιά της τρέλας του, κυκλοφόρεσε μονομιάς μέσα της. Πήγε κ’ ήρθε ο σπασμός ως τα ακρότατα των νεύρων της. Ένα γλυκό ρίγος τη συντάραξε σύγκορμη, και σφίχτηκε σπασμωδικά πάνω του με όλη της την ύπαρξη.
Τότες αυτός γύρισε τα μάτια του ένα γύρω, σαν ένα αγρίμι που γυρεύει καταφύγι για να σπαράξει το θύραμά του. Είδε τις πυκνές τούφες της φτέρης, την πήγε βιαστικά εκεί, την απόθεσε προσεχτικά πάνω στο παχύ στρώμα της πρασινάδας, που τσακίστηκε και μύρισε βαριά κατ’ από τα γόνατά του, και την έκαμε δική του μ’ έναν τρόπο βίαιο, σχεδόν εχθρικό.
Τα μάτια της βασίλεψαν κάτω από τα βαριά ματόκλαδα, τα δάχτυλα ξαμόλησαν λίγο – λίγο το μαντίλι με τα καβούρια.
Αυτά ξαπολύθηκαν μονομιάς, ξελευτερωμένα, σκορπίστηκαν όλα μαζί μ’ ένα χαρούμενο χαρχάλεμα μέσα στα χόρτα και μέσα στις πέτρες, χυμώντας πίσω κατά το ρέμα τους, με τις κουτσουρεμένες τους δαγκάνες όρθιες…
«Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια», μεταφέρθηκε στην οθόνη από τον Κώστα Αριστόπουλο το 1978.
Λίγα λόγια για το έργο
O Λεωνής γυρίζει στο νησί του τη Μυτιλήνη, μετά την μικρασιατική καταστροφή, με τραυματικές εμπειρίες κυρίως ψυχικές και ελαφρώς σωματικές. Τον υποδέχονται συγγενείς φίλοι και συγχωριανοί με αγάπη και σεβασμό. Συναντά την Σαπφώ, δασκάλα χήρα γυναίκα του αδικοσκοτωμένου λοχία και φίλου του, που έκλεισε τα μάτια του στο διπλανό κρεββάτι του άθλιου νοσοκομείου όπου νοσηλεύονταν και οι δύο, για να της παραδώσει τα φτωχά προσωπικά αντικείμενα του άτυχου συζύγου της! Μα συναντά τα απίστευτα χρυσά της μάτια! Μια ιστορία τρυφερής αγάπης εξελίσσεται μεταξύ τους κάτω απο τα αδηφάγα αντρικά βλέμματα του χωριού και τα ζηλόφθονα γυναικεία της τότε τοπικής συντηρητικής κοινωνίας! Μα πάνω απ'όλους το φάντασμα του αδικοπεθαμένου συζύγου Βρανά που θυσίασε την ζωή του για την πατρίδα, θα τους κυνηγά ανελέητα! Θα νικήσει άραγε η αγάπη ζωντανούς και πεθαμένους;
"Με πρωτοφανή διά τα χρονικά του λογοτεχνικού βιβλίου ζωηρότητα εξακολουθεί η ζήτησις του γνωστού ελληνικού βιβλίου του πολέμου "Η ζωή εν τάφο". Από της ερχόμενης εβδομάδος τίθεται εις κυκλοφορίαν η 8η χιλιάς του βιβλίου. Εντός του Οκτωβρίου κυκλοφορεί και νέον μυθιστόρημα του κ. Μυριβήλη "Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια το οποίον επίσης θα εκδώσει ο οίκος Flammarion εις την γαλλικήν, όπως έγινε και με το "Η ζωή εν τάφω".
"Ελεύθερον Βήμα"
Στήλη: "Καθημερινή Ζωή", Παρασκευή 25 Αυγούστου 1933
Κριτική
Η ασύγκριτη πένα του Μυριβήλη μας ταξιδεύει και πάλι! Σ’ ένα νησί που ξετυλίγεται μαγευτικά μέσα από εκπληκτικές περιγραφές... Σε καταστάσεις και γεγονότα που κυριολεκτικά ζωντανεύουν μέσα στις σελίδες του... Σε πρόσωπα και χαρακτήρες – προ πάντων αυτά! Πορτραίτα ανθρώπων που σου δίνονται με ξεχωριστή ευκρίνεια, που σε κάνουν να ταυτίζεσαι, να αγωνιάς, να πονάς και να χαίρεσαι μαζί τους! Με γλώσσα αυθεντική και γοητευτική ο συγγραφέας υφαίνει την μοναδική ιστορία του Λεωνή και της Σαπφώς, της δασκάλας με τα μάτια τα χρυσά, και σε στροβιλίζει στον κυκλώνα καταλυτικών συναισθημάτων... Η σύγκρουση ανάμεσα στο καθήκον και στον έρωτα - καημό που διεκδικεί και εξαγνίζει μέχρι την τελική του δικαίωση, μέχρι τον θρίαμβο της ζωής πάνω στον θάνατο!
Απόσπασμα
Η κορυφαία στιγμή του έργου με το Λεωνή να καταχτά τη Σαπφώ
Η Σαπφώ αφήνεται στην αγκαλιά του, πιάνεται από το λαιμό του με το χέρι που σφίγγει τα καβούρια, δένεται πάνω του με το μπράτσο της και σιγά – σιγά ξαμολάει το κλαδί της αγριοσυκιάς.
Ο Λεωνής την κρατά σφιχτά με το ζερβί του πάνω στο στήθος, κατεβαίνει πολύ αργά, με προσοχή. Δοκιμάζει πρώτα καλά την κάθε προεξοχή του βράχου, πριν πατήσει απάνω με όλο του το βάρος. Ένα κύμα καυτερό τόνε γλύφει όλον, στα μηλίγγια του βαράνε σφυριές. Όλα είναι πράσινα μπροστά στα μάτια του, ένα ρευστό πράσινο που τρέχει. Ένας καταρράχτης από φύλα που θροούν και χύνουνται σε βάραθρο.
Ακούει το νερό σα να γουργουρίζει βαθιά μέσα στο καύκαλό του. Νιώθει το ζεστό κορμί της να τόνε τυλίγει σαν κισσός. Μεστό, λυγερό και ντελικάτο. Νιώθει στο πρόσωπο τη γλυκιά ζεστασιά των στέρεων κόρφων, που ζουλιούνται πάνω στο μάγουλό του, κ’ η ευωδιά τους τόνε ζαλίζει. Σα νάχει το πρόσωπό του ολόκληρο χωμένο μέσα σ’ ένα πελώριο τριαντάφυλλο. Ακούει την καρδιά της που χτυπά δυνατά κάτ’ από τη λεπτή μπλουζίτσα, και θαρρεί πως είναι η δική του καρδιά. Τα αίματά τους ορμούν ενάντια, αντιχτυπιούνται, βροντάνε τον ίδιον άγριο ρυθμό, σα να συγκοινώνησαν ξαφνικά οι αρτηρίες τους. Μια αίσθηση τρομερή, βίαια ευτυχισμένη, που φτάνει ως τον πόνο.
Σαν πάτησε χάμω δεν την άφησε. Ξαμόλησε μόνο το μπαστούνι να κρέμεται στην αγριόριζα κ’ έσφιξε γύρω στο κορμί της και τ’ άλλο του το μπράτσο. Τήνε κράτησε έτσι σαν ένα παιδί, σαν ένα θησαυρό. Την έσφιξε στην αγκαλιά σαν ένα λάφυρο. Έσκυψε στο πρόσωπό της έξαλλος, έσκυψε πολύ κοντά, πάνω από τα χρυσά μάτια της. Και τα βρήκε να τον κοιτάνε από κάτω, όπως κοιτάνε τα μάτια των αρρώστων μες από το βύθος της θέρμης. Η ματιά του μπήκε μέσα της, αρσενική και βάρβαρη. Είταν η αστραψιά της τρέλας του, κυκλοφόρεσε μονομιάς μέσα της. Πήγε κ’ ήρθε ο σπασμός ως τα ακρότατα των νεύρων της. Ένα γλυκό ρίγος τη συντάραξε σύγκορμη, και σφίχτηκε σπασμωδικά πάνω του με όλη της την ύπαρξη.
Τότες αυτός γύρισε τα μάτια του ένα γύρω, σαν ένα αγρίμι που γυρεύει καταφύγι για να σπαράξει το θύραμά του. Είδε τις πυκνές τούφες της φτέρης, την πήγε βιαστικά εκεί, την απόθεσε προσεχτικά πάνω στο παχύ στρώμα της πρασινάδας, που τσακίστηκε και μύρισε βαριά κατ’ από τα γόνατά του, και την έκαμε δική του μ’ έναν τρόπο βίαιο, σχεδόν εχθρικό.
Τα μάτια της βασίλεψαν κάτω από τα βαριά ματόκλαδα, τα δάχτυλα ξαμόλησαν λίγο – λίγο το μαντίλι με τα καβούρια.
Αυτά ξαπολύθηκαν μονομιάς, ξελευτερωμένα, σκορπίστηκαν όλα μαζί μ’ ένα χαρούμενο χαρχάλεμα μέσα στα χόρτα και μέσα στις πέτρες, χυμώντας πίσω κατά το ρέμα τους, με τις κουτσουρεμένες τους δαγκάνες όρθιες…
«Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια», μεταφέρθηκε στην οθόνη από τον Κώστα Αριστόπουλο το 1978.
Λίγα λόγια για το έργο
O Λεωνής γυρίζει στο νησί του τη Μυτιλήνη, μετά την μικρασιατική καταστροφή, με τραυματικές εμπειρίες κυρίως ψυχικές και ελαφρώς σωματικές. Τον υποδέχονται συγγενείς φίλοι και συγχωριανοί με αγάπη και σεβασμό. Συναντά την Σαπφώ, δασκάλα χήρα γυναίκα του αδικοσκοτωμένου λοχία και φίλου του, που έκλεισε τα μάτια του στο διπλανό κρεββάτι του άθλιου νοσοκομείου όπου νοσηλεύονταν και οι δύο, για να της παραδώσει τα φτωχά προσωπικά αντικείμενα του άτυχου συζύγου της! Μα συναντά τα απίστευτα χρυσά της μάτια! Μια ιστορία τρυφερής αγάπης εξελίσσεται μεταξύ τους κάτω απο τα αδηφάγα αντρικά βλέμματα του χωριού και τα ζηλόφθονα γυναικεία της τότε τοπικής συντηρητικής κοινωνίας! Μα πάνω απ'όλους το φάντασμα του αδικοπεθαμένου συζύγου Βρανά που θυσίασε την ζωή του για την πατρίδα, θα τους κυνηγά ανελέητα! Θα νικήσει άραγε η αγάπη ζωντανούς και πεθαμένους;
Περισσότερες πληροφορίες και επεισόδια της σειράς ακολουθούν παρακάτω:
Έτος: 1979
Είδος: Κοινωνική
Κανάλι: ΕΡΤ
Εταιρία παραγωγής: Positive
Σκηνοθεσία: Κώστας Αριστόπουλος
Σενάριο: Μαργαρίτα Λυμπεράκη
Συγγραφέας: Στρατής Μυριβήλης
Μουσική σύνθεση:
Ηθοποιοί: Κάτια Δανδουλάκη, Γιάννης Φέρτης, Νικήτας Τσακίρογλου, Ειρήνη Ιγγλέση, Μαρία Μαρμαρινού, Τάνια Τσανακλίδου, Γιώργος Λουκάκης, Τιτίκα Βλαχοπούλου, Κώστας Τσιάνος, Χρήστος Βαλαβανίδης, Βασίλης Τσάγκλος, Κωνσταντίνος Τζούμας, Κώστας Δίπλαρος, Αντώνης Κατσαρής, Τάσος Περζικιανίδης, Γιώργος Κοτανίδης, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Γιάννης Αρμενίδης, Μαρία Παπαδομανωλάκη, Κώστας Μανδήλας, Γκέλυ Τριάντη, Ασπασία Διβόλη, Στρατής Καραλής, Χρίστος Παξός
Σχόλια/Πλοκή: Οι αναμνήσεις του ζωγράφου και πολεμιστή στον Μικρασιατικό Πόλεμο Λεωνή Δρίβα, το καλοκαίρι μετά την επιστροφή του στη Λέσβο, η φιλία του με τον νεκρό ανθυπολοχαγό Στρατή Βρανά, το χρέος του να παραδώσει στη χήρα του Βρανά, Σαπφώ, τα θυμητάρια του και ο μυστικός έρωτάς του για εκείνη,είναι τα θέματα του μυθιστορήματος του Στρατή Μυριβήλη.
Έτος: 1979
Είδος: Κοινωνική
Κανάλι: ΕΡΤ
Εταιρία παραγωγής: Positive
Σκηνοθεσία: Κώστας Αριστόπουλος
Σενάριο: Μαργαρίτα Λυμπεράκη
Συγγραφέας: Στρατής Μυριβήλης
Μουσική σύνθεση:
Ηθοποιοί: Κάτια Δανδουλάκη, Γιάννης Φέρτης, Νικήτας Τσακίρογλου, Ειρήνη Ιγγλέση, Μαρία Μαρμαρινού, Τάνια Τσανακλίδου, Γιώργος Λουκάκης, Τιτίκα Βλαχοπούλου, Κώστας Τσιάνος, Χρήστος Βαλαβανίδης, Βασίλης Τσάγκλος, Κωνσταντίνος Τζούμας, Κώστας Δίπλαρος, Αντώνης Κατσαρής, Τάσος Περζικιανίδης, Γιώργος Κοτανίδης, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Γιάννης Αρμενίδης, Μαρία Παπαδομανωλάκη, Κώστας Μανδήλας, Γκέλυ Τριάντη, Ασπασία Διβόλη, Στρατής Καραλής, Χρίστος Παξός
Σχόλια/Πλοκή: Οι αναμνήσεις του ζωγράφου και πολεμιστή στον Μικρασιατικό Πόλεμο Λεωνή Δρίβα, το καλοκαίρι μετά την επιστροφή του στη Λέσβο, η φιλία του με τον νεκρό ανθυπολοχαγό Στρατή Βρανά, το χρέος του να παραδώσει στη χήρα του Βρανά, Σαπφώ, τα θυμητάρια του και ο μυστικός έρωτάς του για εκείνη,είναι τα θέματα του μυθιστορήματος του Στρατή Μυριβήλη.
επιστροφή στην κορυφή